Gepubliceerd in Margriet 23, 29 mei 2015
Jeukende of pijnlijke vlekjes en blaasjes aan één kant van je lichaam: gordelroos kan je flink gek maken. Een op de vijf mensen krijgt er ooit last van, vrouwen vaker dan mannen.
- Wat is gordelroos?
Prof. Peter van de Kerkhof, hoogleraar en afdelingshoofd dermatologie in het Radboud Universitair Medisch Centrum Nijmegen: “Gordelroos is een vorm van huiduitslag, die wordt veroorzaakt door het waterpokkenvirus. Als je die ziekte hebt gehad, blijft het virus je hele leven ‘slapend’ in je lichaam aanwezig. Op latere leeftijd kan het als het ware ontwaken en dan gordelroos veroorzaken.”
- Een soort waterpokken voor volwassenen dus?
“Niet helemaal. Waterpokken krijg je als je voor het eerst met het zogenaamde varicella zostervirus wordt besmet. Dat gaat van buiten naar binnen. Bij gordelroos laait het nog aanwezige virus weer op. Van binnen naar buiten dus. De beleving van de klachten is wel ongeveer hetzelfde.”
- Waar krijg je last van?
“Het begint meestal met jeuk of pijn, die heel heftig kan zijn en vaak verergert bij wrijven. Verder kun je je grieperig voelen en lichte koorts krijgen. Na enkele dagen verschijnt er uitslag. De rode vlekjes en blaasjes kunnen als een gordel rond de linker- of rechterhelft van de borstkas, buik, armen of benen zitten. Vandaar de naam gordelroos. Maar ze kunnen ook op andere delen van het lichaam voorkomen, zoals in het gezicht. Gedurende zeven dagen kunnen zich nieuwe plekjes vormen. Na ongeveer een week verdrogen ze en vormen ze korstjes ”
- Waarom maar aan één kant?
“Het virus dat waterpokken veroorzaakt, hecht zich meestal vast in de wortels van een zenuw in de rug, de hals of het hoofd. Als het zich later opnieuw gaat vermeerderen, verspreidt het zich over het verzorgingsgebied van die zenuw. Of je links of rechts op je lichaam klachten krijgt, is dus puur toeval.”
- Hoe loop je het op?
“Het virus kan om verschillende redenen oplaaien. De belangrijkste oorzaak is een sterk verminderde weerstand, bijvoorbeeld als gevolg van een andere ziekte of zware medicijnen die het immuunsysteem aantasten. Het lukt het lichaam dan niet langer om het virus zelf te onderdrukken. Verder kan heftige psychische stress aanleiding zijn, net als blootstelling aan heel sterk zonlicht.”
- Is het besmettelijk?
“Ja en nee. Omdat gordelroos van binnenuit komt, kun je de aandoening zelf niet overdragen. Anders gezegd: je kunt als patiënt een ander niet direct met gordelroos besmetten. Maar er zit wel een addertje onder het gras. Als je, terwijl je gordelroos hebt, in contact komt met een persoon die nooit waterpokken heeft gehad, kan hij of zij die namelijk alsnog krijgen. Gelukkig zijn die mensen er in Nederland nauwelijks.
Gordelroos is besmettelijk van twee dagen vóór tot ongeveer één week na het verschijnen van de blaasjes. De kans dat het virus via de lucht wordt overgedragen is heel klein, daarvoor is lichamelijk contact nodig. Bijvoorbeeld als de patiënt aan de blaasjes heeft gekrabd en vervolgens iemand (die geen waterpokken heeft gehad) een hand geeft.
Als iemand al waterpokken heeft gehad, hoeft die zich helemaal geen zorgen te maken. In dat geval is een patiënt met gordelroos voor hem of haar dus niet besmettelijk.”
- Wat als je niet weet of je vroeger waterpokken hebt gehad?
“Dan kun je de huisarts vragen om een test te doen waarmee is vast te stellen of je antilichamen tegen het virus in je bloed hebt.”
- Kunnen kinderen ook gordelroos krijgen?
“In theorie wel, maar dat komt zeer zelden voor.”
- Wat is eraan te doen?
“In verreweg de meeste gevallen is het advies: uitzieken, eventueel met pijnstillers of/en een zalfje om de jeuk en de branderigheid te verminderen. Als gewone pijnstillers onvoldoende helpen, kan de huisarts een middel voorschrijven, specifiek tegen zenuwpijn, Om schuren van kleding te voorkomen, kun je de blaasjes afdekken met zacht wondgaas.
Mensen met een zeer zwakke afweer of met gordelroos in het gezicht hebben wel behandeling nodig. Zij krijgen virusremmers,. Die zorgen ervoor dat de ziekte minder heftig verloopt en verlaagt daarmee de kans op eventuele complicaties. Het heeft echter alleen zin om die in de eerste dagen van de ziekte te geven. Op plekken waar het virus zich al heeft geopenbaard, kun je het namelijk niet meer onderdrukken. Nadeel is bovendien dat virusremmers zelf vaak hoofdpijn en misselijkheid als bijwerkingen kunnen geven.”
- Hoe lang ben je zoet met gordelroos?
“In verreweg de meeste gevallen zijn de klachten binnen twee weken over. Daarna blijft de huid nog een paar weken vlekkerig. Meestal geeft gordelroos geen blijvende littekens, tenzij je erg hebt gekrabd. Sommige patiënten houden na het verdwijnen van de blaasjes echter nog maanden of zelfs jaren last van zenuwpijn. We weten niet goed waarom. Wel is duidelijk dat hoe ouder de patiënt, hoe groter de kans op langdurige pijnklachten. Bij 65-plussers is dat 10 tot 20 procent. Mensen met chronische pijnklachten als gevolg van gordelroos adviseer ik naar een speciale pijnpoli te gaan. Daar werken anesthesisten die zijn gespecialiseerd in het bestrijden van onder andere zenuwpijn.”
- Kan het ook gevaarlijk zijn?
“In het gezicht kan gordelroos tot een oogontsteking leiden, met mogelijk zichtschade tot gevolg. Vandaar dat mensen met die vorm altijd virusremmers krijgen. Een heel enkele keer ontstaat er een verlamming van de spieren, vooral bij gordelroos op armen of benen.”
- Wanneer is het verstandig om naar de huisarts te gaan?
“Als je heel veel pijn hebt. Als de blaasjes zich over een groot deel van het lichaam uitbreiden. Als je gordelroos in je gezicht hebt. Of als je weet dat je een sterk verminderde afweer hebt.”
- Kun je het meerdere keren krijgen?
“Het zou kunnen, maar in de praktijk komt dat eigenlijk nooit voor.”
[Kader]
Francien van Westering (64) kreeg vijf jaar geleden gordelroos. Het was voor haar een teken dat ze het rustiger aan moest doen, en beter voor zichzelf moest zorgen.
“De eerste keer dat ik gordelroos zag, was bij mijn moeder, toen ze werd behandeld met chemotherapie. Later kreeg mijn man het, nadat hij als volwassene de ziekte van Pfeiffer had gehad. Toch herkende ik de klachten bij mezelf niet. Want in mijn beleving kregen alleen mensen die heel erg verzwakt waren gordelroos.
De blaasjes op mijn romp waren flink pijnlijk, alsof ik bloot door een veld brandnetels had gelopen. Maar dan alleen met de rechterkant van mijn lichaam. Van de huisarts kreeg ik een zalfje om de pijn te verzachten. Ik droeg extra wijde kleding om contact met mijn huid zo veel mogelijk te vermijden. En ’s nachts nam ik pijnstillers; een comfortabele houding vinden was lastig. Wat ik me verder goed herinner, is hoe pijnlijk warm water was. Ik moest met bijna koud water douchen. Na twee weken waren de klachten over.
De gordelroos dook op in een periode dat ik toch al aan het kwakkelen was, zowel lichamelijk als geestelijk. Het was aanleiding om een paar weken vrij te nemen – iets wat ik als zzp’er echt nooit doe – en even goed bij te tanken. Misschien heeft de gordelroos me wel voor erger behoed.”
[Kader]
Cijfers
Een op de vijf mensen krijgt ooit in zijn leven gordelroos, vrouwen vaker dan mannen. Waarom is niet bekend. Wel is duidelijk dat de kans op gordelroos met het ouder worden toeneemt. Dat heeft er vermoedelijk mee te maken dat ouderen vaker een minder goede weerstand hebben, waardoor het virus gemakkelijker vat op het lichaam krijgt. Iedere dag wordt de aandoening bij ruim 140 mensen vastgesteld. Jaarlijks belanden er 360 patiënten met (complicaties van) gordelroos in het ziekenhuis. Dat zijn bijna altijd 50-plussers.
Marte van Santen 
Plaats een reactie